Literatura fantastyczna charakteryzuje się, jak każdy gatunek literacki, zbiorem konwencji, które są dla niej typowe. Pomimo tego, iż w obrębie tego gatunku powstał już szereg podgatunków (najważniejsze zostaną wspomniane w późniejszych postach) to cechy wspólne, pozwalające na zaklasyfikowanie danego utworu do gatunku Fantasy, są dość jasno określone. Dzięki jej istnieniu czytelnik może „oswoić” dzieło – powtarzające się elementy pozwalają na umieszczenie go w określonym gatunku, sprawiają, że odbiorca odnajduje dla niego miejsce w świecie określonym przez własną kulturę. To z kolei prowadzi do lepszego zrozumienia utworu.
Literatura Fantasy, podobnie zresztą jak jej siostrzany gatunek literatura Science Fiction, posiada pewne cechy, których z założenia oczekuje od jednego czy drugiego gatunku czytelnik, ponieważ w procesie tworzenia dzieł z zakresu twórczości popularnej najważniejszą rolę pełni odbiorca. To właśnie jego gusta czytelnicze i oczekiwania są na pierwszym miejscu. Oczywiście każdy autor powie, że chce realizować swoje pasje i pisać to co według niego jest najważniejsze i co jemu podpowiada jego muza ale każdy autor utworu popularnego musi mieć na względzie przede wszystkim potrzeby potencjalnych odbiorców jeśli chce odnieść sukces.
A więc czego oczekujemy jako czytelnicy? Od literatury SF spodziewamy się jakże charakterystycznego dla niej novum, czegoś co może pojawić się w naszym świecie za kilkadziesiąt a może kilka lat tj.: podboju kosmosu, wynalazków technologicznych, katastrof biologicznych czy nuklearnych pozostawiających Ziemię zniszczoną i jałową, potężnych broni, implantów, androidów; jednym słowem zazwyczaj ponurego obrazu przyszłości, który może czekać ludzkość w daleko zaawansowanym technicznie i technologicznie świecie. Bohaterowie tego świata rzadko będą pozytywni tj. bohaterscy, mężni, odważni; będą raczej pełni wątpliwości; niechętni do działania, które w jakiś sposób może ich narażać, nawet jeżeli dotyczy szczytnego celu; bezwzględni; egocentryczni i egoistyczni potomkowie konsumpcyjnego społeczeństwa.
Na dobrych i prawych bohaterów, gotowych poświęcić siebie dla wyższego celu wyczekujemy w Fantasy. To oni wyruszając w swoją misję mają ocalić krainę od nadciągającego zła, nawet za cenę życia. Są oni gotowi do poświeceń, odważni, bohaterscy, nawet jeśli targają nimi sprzeczne emocje w końcu dojrzewają do tego by przyznać, że przyjmują swoje brzemię dla dobra innych, nawet jeżeli będzie ono wymagać najwyższej ofiary. Oczywiście w wykonaniu ich misji pomoże im często magia, artefakty, wierni sojusznicy i siły nadprzyrodzone. Takie właśnie skojarzenia nasuwają się gdy myślimy o Frodzie z Władcy Pierścienia czy o Garionie z Belgariady, takich bohaterów chce znaleźć czytelnik w utworach Fantasy. Często przeciwstawiane są im postaci negatywne (wspomniany wcześniej dualizm świata), te które czytelnik postrzega jako wcielenie zła w danym utworze, przeszkadzające głównemu bohaterowi w osiągnięciu celu; to one sprawiają, że łatwo w Fantasy odróżnić ciemność od światła, dobro od zła, czerń od bieli.
Ważną cechą większości utworów Fantasy jest osadzenie akcji utworu w rzeczywistości egzomimetycznej nazywanej też „światem wtórnym” (secondary world), czyli świecie zupełnie nie związanym z naszą rzeczywistością. Jest to świat tworzony od początku przez autora, posiadający własną kosmogonię, mitologię, panteon bogów, geografię, historię, kulturę, język, rasy – niekoniecznie humanoidalne itd. itd. można by wymieniać w nieskończoność. Jest to bez wątpienia niezwykle trudne zadanie, wymagające wielkich umiejętności nie tylko literackich, ale to z nich powstają takie światy jak: Śródziemie J.R.R. Tolkiena, Ziemiomorze Ursuli K. Le Guin, czy Świat Dysku Terry’ego Pratchetta. Bardzo ważną cechą takiego świata jest obecność w nim magii – i jest to kolejna cecha charakterystyczna Fantasy, jak i stylizacja rzeczywistości na quasi-średniowieczną i feudalną, podobną do tej którą widzieliśmy w baśniach czy eposach rycerskich: o niskim rozwoju technicznym, gdzie występują barbarzyńcy, czarownice, smoki, wojownicy, władcy, poddani czy rycerze gdzie częstym elementem krajobrazu są zamki, wieże i przydrożne karczmy.
Na tym póki co się zatrzymamy, c.d.n...
Gdy pracowałam nad tym postem szukałam inspiracji w grafikach i ta zwróciła moją uwagę. Głównie dlatego, że patrząc na nią zastanawiałam się czy to Fantasy czy SF. Nawet jeśli niektórzy z Was stwierdzą, że nie jest to twórczość najwyższych lotów, to fakt, że się zatrzymujemy i zastanawiamy już jest dużym sukcesem twórcy.
